Zondag 23 april is het World Copyright Day. Met dit initiatief staan de VN en UNESCO stil bij de betekenis van het auteursrecht voor bescherming van het cultureel erfgoed. Reden om stil te staan bij de betekenis van het auteursrecht voor bouwbeleid.
Net als merken en uitvindingen zijn werken onstoffelijk ("corpus mysticum") en alleen in vormgegeven toestand ("corpus mechanicum") via een intellectueel eigendomsrecht beschermd tegen verveelvoudiging, openbaarmaking maar ook tegen misvorming en verminking. Het tastbaar vormgegeven werk zelf is echter onderworpen aan het ''gewone'' eigendomsrecht. Soms botsen die twee rechten en krijgt bijv. de gebouweigenaar te maken met het intellectuele eigendomsrecht van de ontwerper daarvan: de architect.
Neem het voormalig hoofdkantoor van KPMG in Amstelveen. Dit gebouw is een sprekend voorbeeld van organische architectuur met de handtekening van architect Van Huut. Het kantoorgebouw staat al lang leeg en de eigenaar wil het transformeren naar een woongebouw. Daartoe wordt het opgedeeld in zelfstandige woonblokken met appartementen en wordt de karakteristieke, organisch vormgegeven voorgevel geheel vervangen door een witte neoclassistische façade. De Architect verzet zich heftig maar vangt bot. Volgens vaste jurisprudentie (Jelles/Zwolle-arrest uit 2004) is totale vernietiging geen aantasting van een beschermd werk. De kenmerkende elementen van het oude ontwerp dienen dan wel geheel verloren te gaan en de gebouweigenaar moet zorgvuldig hebben besloten tot sloop.
In een ander geval besluit een museum zonder toestemming van de architect tot een grondige renovatie. Hier is geen sprake van totale vernietiging van het geheel maar wel van een grondige renovatie. De rechter grijpt in en gelast een verbouwstop. De architect verzet zich met succes tegen aantasting van zijn ontwerp.
Daargelaten de paradox dat het auteursrecht kennelijk niet altijd bijdraagt tot bescherming van cultureel erfgoed (!) is er vanuit het perspectief van bouwbeleid (Bouwagenda) een ander punt. Dat is de vraag of het beleidsmatige belang van versnelling in verduurzaming en toekomstbestendiger maken van de bestaande bouwvoorraad uit auteursrechtelijk perspectief niet meer gediend is met een stevige transformatie (totale sloop) dan met een stevige renovatie. Bouwers weten het antwoord wel!
Lees de column op de website van Cobouw.
- Delen
