Recent verscheen de Transitieagenda Bouw. Doel is het aanjagen van een circulaire bouweconomie. Daarin hebben ketenspelers nieuwe functies en andere verdienmodellen.
Neem de fabrikant die niet langer een liftinstallatie, gevel of lamp levert, maar alleen het tijdelijke gebruik daarvan. De fabrikant dus die als dienstverlener eigenaar van het product blijft en daarmee verantwoordelijk is voor de gehele levenscyclus daarvan. Het is haalbaar, maar de technische, economische en juridische uitwerking is nog een hele opgave.
Neem de circulaire gevel. Het is technisch realiseerbaar dat de gevel zo wordt ontworpen dat deze los van het gebouw blijft en apart identificeerbaar is. Juridisch wordt een gevel echter door de montage (ook indien demontabel) direct onroerend en volgt dan de eigendom van het gebouw. Dat heeft te maken met de wet. Deze bepaalt, kort samengevat, dat een gevel onroerend wordt doordat deze niet zonder beschadiging van de onroerende hoofdzaak is te scheiden (zoals de baksteen) of daaraan door bestemming dienstbaar is (zoals de dakpan).
Om een circulaire gevelpraktijk te helpen starten, werkten gevelkoepel VRMG en Houthoff Advocaten een juridisch oplossing uit. Kern daarvan is het voorkomen van bestanddeelvorming. Gekozen werd voor het erfpachtrecht. Dit is een zakelijk en daarmee tegen iedereen in te roepen recht, dat bovendien in de basis een gebruiksrecht oplevert. Daarin verschilt erfpacht van het daaraan verwante opstalrecht. Beide zijn weliswaar bedoeld voor het regelen van meervoudig ruimtegebruik, maar anders dan het erfpachtrecht geeft het opstalrecht een nieuw eigenaarschap. Dat is onnodig, zodat de keuze voor erfpacht een logische is. Bepalingen in de notariële acte van vestiging over de (periodieke!) betaling, de duur van het recht en het gevelgebruik geven de erfpachtconstructie de flexibiliteit die nodig is voor de wensen van een circulaire gevelbouw.
Zoals baksteen en mortel tot onverwachte metselpatronen kunnen leiden, zo leveren bestaande rechtsfiguren soms verrassend nieuwe toepassingen op. Wellicht had naast het opstalrecht ook het appartementsrecht in dit juridisch omdenken betrokken kunnen worden, maar boodschap is toch vooral: circulair bouwen is niet alleen technisch maar ook juridisch een feestje!
Lees de column op de website van Cobouw.
- Delen
