01-10-2024
Op 19 september organiseerde KNB de 20e MasterClass Baksteen. Dat gebeurde in samenwerking met het architectenplatform Bonding Brick bij de TU Delft. Maar liefst 10 architecten gaven hun visie op baksteenarchitectuur. Conclusie: dé baksteengevel bestaat niet!
Bij aanvang toonde architect Jan Peter Wingender de evolutie van de baksteengevel. Samengevat: van dragend steens metselwerk, niet-dragend halfsteens buitenblad naar verlijmde steenstripbekleding. Vooral de hogere eisen aan isolatiewaarde startte de trend tot verslanking van de baksteengevel, meer recent gevolgd door vermindering van CO2-emissie en milieu impact.
Maar ook dragend metselwerk kan duurzaamheid bieden. Zoals materiaalbesparing in de stalen hulpconstructies voor metselwerk en een vrijwel onderhoudsvrije extreem lange gebouwlevensduur.
Moderator en TU-docent Koen Mulder gaf aan dat deze opmerkelijke transformatie de rode draad is voor deze Masterclass. Voor een impressie hier een kleine greep uit de lezingen.
Dragend metselwerk
Lieven Nijs (BLAF architecten) toonde projecten met vrijstaand dragende baksteenmetselwerk om een volledige vrij-indeelbare houtbouw binnenkern. En de ontwikkeling van een grote isolerende baksteen met de toepasselijke naam Big Brick. Ivar van der Zwan (Workhop architecten) onderzocht de kosten van dragend BENG metselwerk (bijna energieneutraal) voor een gerealiseerd appartementengebouw in Den Haag. Metselen in situ bleek net wat voordeliger en bood meer ontwerpvrijheid. Liesbeth van der Pol (DOK architecten) koos juist voor prefab gevelelementen met extra lange bakstenen in koppenverband. In deze gelijmde baksteenmassa werd een 3D-lijnenspel gefreesd. Op locatie werden de elementen samengesteld tot een ‘gebeeldhouwde’ gevel.
Niet-dragend metselwerk
Voor Jan Peter Wingender (Office Winhov) is het herbestemmen van bestaande gebouwen een belangrijke duurzaamheidsopgave. Waarbij een uitbreidingen aansluit op het bestaande en tegelijk anders is. Bijvoorbeeld door bakstenen te gebruiken met een afwijkende (geknikte) vorm. Michiel Spaan (M3H) wilde een circulair gebouw en gebruikte daarvoor het Drystack droogstapelsysteem. De afstemming van architectonische wensen en systeemmogelijkheden leidde tot een mix van compromis en innovatie.
Bekleding
Marlies Rohmer (Marlies Rohmer Architecture & Urbanism) liet zien dat baksteenstrips en prefab gevelelementen nieuwe mogelijkheden bieden. Dan wel baksteengevels mogelijk maken die anders niet uitvoerbaar zijn qua kosten of vakmanschap. Zoals golvende geveloppervlakken en gevelelementen met cirkelvormige patronen. Dat de noodzaak tot stapelen ontbreekt stelde ook Rufus van den Ban (HP architecten). Maar strips zijn ook licht in gewicht. Dat bleek een uitkomst bij de herbouw van een ingestort pand op een bestaande fundering met beperkte draagkracht.
Duurzaamheid
Onderzoeker Jeannette Levels-Vermeer (LPB Sight) ging in op de noodzaak tot verduurzaming en circulariteit en de aanscherping van de milieuprestatie gebouwen (MPG). De bouw zal meer circulair moeten worden, net als de rest van onze economie. Daarop wordt gestuurd met de nieuwe MPG-eis van 0,5. Uit berekeningen blijkt deze vrij eenvoudig te realiseren bij grondgebonden woningen maar moeilijk bij appartementsgebouwen. Doorslaggevend blijkt de verhouding tussen gevel- en vloeroppervlak. Waarbij de gevel relatief minder milieubelastend is. Dat wordt een aandachtspunt bij het ontwerp. Net als de gebouwlevensduur. Uit de getoonde grafieken blijkt dat baksteengevels ten opzichte van alternatieven steeds beter scoren op milieu impact bij een lange gebouwlevensduur. Daarbij is het een sterk punt dat baksteen mooi verouderd. Helaas zit die factor niet ‘hard’ in de MPG-eis. Uit de zaal viel te horen dat bij een ontwerp op lange levensduur en mooie veroudering er meer voorkeur ontstaat voor baksteengevels.
Video's van lezingen door architecten
Alle lezingen zijn terug te zien en luisteren via het YouTube-kanaal van KNB.
Meer informatie over de MasterClass 2024
Aanmelden MasterClass Baksteen 2025
KNB organiseert jaarlijks een MasterClass Baksteen voor architecten in september. Wilt u op de hoogte worden gehouden van dit event? Volg dan KNB Keramiek op LinkedIn met updates voor architecten.
Architectuurmagazine BAKSTEEN
'BAKSTEEN' is het vakblad van KNB voor architecten, stedenbouwkundigen, raadgevende ingenieurs, maar ook voor onderwijsinstellingen en aannemers (algemeen en gespecialiseerd). Het wordt in gecontroleerde circulatie verspreid.
Bij KNB zijn edities verkrijgbaar via het bestelformulier. Ook is het mogelijk om een gratis abonnement op te vragen voor een fysiek exemplaar per post en/of een digitale versie per e-mail.
Bekijk alle uitgaves van het magazine.
- Delen
